Osmaniye'nin kuzeyinde, Kadirli-Karatepe Açık Hava Müzesi yolunun üzerinde, Kesmeburun Köyü, Bahçe ve Kazmaca Köylerinin sınırlarının birleştiği yerdeki Hieropolis-Kastabala Örenyeri İl Merkezine 15 km. Mesafededir.
Anavarza'dan gelip Örenşehir üzerinden geçen Ağyol, Kastabala-Karatepe üzerinden Maraş'a gitmektedir.
Kastabala, Ceyhan nehri havzasındaki antik kentlerdendir.
Ceyhan Nehri üzerindeki Hemite, Anavarza, Yılankale, Misis, Mallos, Margarsos antik Kilikya'nın önemli ören yerlerindendir.
1.Darius zamanında (522486) İran/Pers yönetimine giren Kilikya, Satraplık (Eyalet) olarak yönetilmiştir.
Erzin/İsos'ta, MÖ.333'te Pers Kralı 3.Darius'la yaptığı dünya savaşını kazanması ile başlayan Hellenistik devirde Makedonyalı Kral İskender'in eline geçen Kilikya, onun MÖ.323'te ölmesi üzerine komutanlarından Selefkos Nikator'un yönetimine girmiştir. (Prof.Dr. Ahmet Ünal)
Kastabala ilk olarak Hitit tanrıçası Kibele (Kubaba) adına kurulmuş bir şehirdir.
Selefkos Krallığının zayıf yönetimi sebebiyle, Kilikya'nın diğer kentleri gibi Kastabala da köyleri ve çiftlikleri ile beraber terk edilmiş, halkı dağlara çekilmiştir.
Roma İmparatorluğu'nun kuruluş yıllarında; İmparatorluk konsüllerinden, ünlü hatip Çiçero'nun Kilikya Valisi olduğu devirde, Selefkos korsanları ve dağ kabileleri ile yapılan başarılı mücadelesi neticesinde, MÖ.51'de Kastabala yeniden iskân edilmiş, adına da “Hieropolis Kastabala” denilmiştir.
Roma İmparatorluk devrinde altın yıllarını yaşayan Kastabala, 525 ve 565 yıllarındaki iki büyük depremde çok hasar görmüştür.(Prof. Dr. Mustafa Hamdi Sayar)
Selefkosların zayıf yönetimi sebebiyle başlayan aşiret/derebeylik devrinde köyleri ile birlikte terk edilen Kastabala, MÖ 51'de yeniden kurulduğu zaman derebeylerden Tarkondimotes yerel kral tayin edilmiştir. KralTarkondimotes zamanında Kastabala çok gelişmiş, tiyatrosu ve stadyumu ile bölgenin önemli kültür ve spor merkezi haline gelmiştir.
Roma İmparatoru Sezar'ın öldürülmesinden sonra sarayda başlayan iktidar mücadelesinde Kral Tarkondimotes Doğu Roma Komutanı Antonius'un yanında yer almış, Yunanistan'da yapılan deniz savaşına katılmış ve orada ölmüştür.
Hieropolis “Tapınak Kenti” Kastabala da “Tapınak Düzlüğü” anlamına gelmektedir.
Kastabala'da basılan şehir sikkelerinin en eski olanı M.Ö. 2. yüzyıla aittir. Bronz madenden basılan sikkelerinin ön yüzünde kule taçlı, bazen başörtülü şehir tanrıçası Tyche tasvir edilmiş ve IEPO (Hiopolis) diye yazılmıştır.
Sikkelerin arka yüzünde de Ceyhan nehrine adını veren Nehir Tanrısı Pyramos yüzer vaziyette tasvir edilmiştir.
Daha sonraki dönemlerde basılan sikkelerde ise ön yüzde şehrin kurucusu ve kralı Tarkondimotes'in diademli büstü, arka yüzde ise elinde asası ve nike tutar halde tahtında oturan tanrı Zeus tasvir edilmiştir.
Bu paralarda kralın adı da yazılmıştır.
Bir tapınak merkezi olması sebebiyle Kastabala antik devrin çok tanrılı din tarihinde önemli rol oynamıştır. Burada her yıl düzenlenen dini törenlere Ceyhan nehri kenarındaki bütün kentler katılmıştır.
Erken Bizans devrinde Kastabalalı akrobatların stadyumdaki harika gösterilerinden bahsedilir.
Antik devir tarihçilerinden Strabon (MÖ 64-MS 21) diyor ki; “Kastabala'da bulunan Perasia Artemis'in tapınağında rahibelerin çıplak ayakla, hiç acı duymadan, kızgın kor üzerinde yürüdükleri söylenir.”
Strabon Ceyhan Nehri için; “Geleceğin insanları gümüş girdaplı Pyramos'un kutsal kıyılarını mille dolduracağını ve Kypros'a ulaşacağını göreceklerdir” diye bir kehanetten bahsetmektedir.
Kastabala'nın günümüze ulaşan yapı kalıntıları arasında en önemlisi hiç şüphesiz sütunlu caddesi ve tiyatrosudur.
6.yüzyıla tarihlenen ve Antik Roma dönemi yapılarından devşirilen taş malzeme ile inşa edilen çokgen apsisli iki kilisesi, Orta Çağda 13.yüzyılda yapılmış olan Kalesi, hamamı, stadyumu kentin dört bir yanını çevreleyen kaya oyma ve anıt mezarları hala durmaktadır.
Kastabala'nın yaklaşık 5 km. kuzey-doğusunda, Ceyhan Nehri üzerindeki su kemeri kalıntısı hala ayakta olsa da kente ait pek çok eser Bahçe İlkokulu ve camisi duvarında, mezarlıklarda, Kesmeburun Köyü meydanında, eski Valilik önündeki tören alanında, Üniversite bahçesinde dağınık durumdadır.