Osmaniye bir Çukurova şehridir. Osmaniye’nin tarihî coğrafyası çok eskidir ama kuruluşu yenidir.
Osmaniye’nin kurucuları; Kıyılılar denilen Ağyar, Fakıuşağı, Dereobası, Hacıosmanlı, Gebeli, Haraz, Çardak, Issızca köyü sakinleri ile göçebe olarak Kahramanmaraş tarafından gelen Ulaşlı aşiretine mensup Alibekirli, Karayiğit, Çenet ve Kaypak aileleri, Silifke’den gelen Bozdoğanlı, Sarız’dan gelen Avşar aileleridir. Kafkas, Balkan muhacirleri ve iç göçlerle gelenlerle Osmaniye kültürü gelişmiş ve zenginleşmiştir.
Kültür, halkın beşikten mezara kadarki yaşam şekline denir. İklim ve coğrafi şartlar sebebiyle oluşan yerel/bölgesel yaşam şekline halk kültürü denilmiştir. Halk kültürleri denize akan ırmaklar gibi millî kültürü beslemiştir.
Yürürlükteki 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na göre; “tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklar” kültür varlıkları kabul edilmiştir.
“Taşınmaz Kültür Varlıkları” olarak kabul edilen “sivil mimarlık örneği” evler, hayatımızın en yakın tanığı olmaları sebebiyle yerel kültürün önemli hafıza mekânları içindedir.
2863 sayılı kanuna göre tescil edilmiş evlerin korunması keyfiyet değil bir mecburiyettir.
Osmaniye’de “Korunması gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak 9 ev tescil edilmiştir. Bunlardan sadece ikisi; Cumhuriyet Mahallesi/Akyar Caddesi’ndeki hâkim Çetinler evi ve Alibeyli Mahallesi/Cevdet Sunay Caddesi’ndeki Doğruözlerin evi restore edilmiştir.
Cumhuriyet Mahallesi/Akyar Caddesindeki Bekir Özkan evi, Eyüp Sultan Mahallesi/Alparslan Türkeş Caddesindeki Toklular evi 1 ve Toklular evi 2 restore edilmek üzere istimlak edilmiştir.
Tescil edilen; Alibeyli Mahallesi/Atatürk Caddesindeki Altınbükerler Evi, Alibeyli Mahallesi/Atatürk Caddesindeki Mehmet Eminler konağı, Alibeyli Mahallesi/Dr. Ahmet Alkan Caddesindeki Karcılar evi, Eyüp Sultan Mahallesi/Alparslan Türkeş Caddesindeki Bilirler evi ile ilgili şimdiye kadar herhangi bir işlem tesis edilmemiştir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, tescil edilen evlerin restorasyonu için maddî destek vermektedir. 2005 yılından beri Emlak Vergilerinde Eski Eser Onarımına Katkı Payı adı altında toplanan %10 kesintiler de kültür varlığı evlerin restorasyonu içindir.
Bu yazıda, Osmaniye kültürünün canlanması için tescilli kültür varlığı evlerin nasıl değerlendirilebileceğine ilişkin, ülkemizdeki uygulamalardan esinlenerek düşünceler önerilmiştir.
OSMANİYE KARACAOĞLAN EVİ
Türk halk edebiyatının en ünlü ozanı Karacaoğlan Çukurovalıdır. 17. yüzyılda yaşamış olan Karacaoğlan’a; Mersin’de Gülnar, Adana’da Feke, Osmaniye’de Düziçi ilçeleri sahiplenmiştir. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi’nin bulunduğu kampusa “Karacaoğlan Yerleşkesi” adı verilmiştir.
Osmaniye’de restore edilecek tescilli bir ev Karacaoğlan Evi olarak düzenlenmelidir. Çukurova Halk Kültürünü Araştırma Derneği ÇUHADER’in koro çalışmaları başta olmak üzere Osmaniye Folklor Araştırma Derneği OFAD’ın çalışmaları bu evde devam etmeli, yaşayan halk edebiyatı âşıkları, Osmaniye kültürü ile ilgili çalışma yapan akademisyenler ve Mehmet Erkoçak gibi araştırmacılar için burada çalışma imkânı verilmelidir.
1960’larda Belediye Başkanı A. Şekip Ersoy zamanında kurulan Gavurdağı Folklor Ekibi örneğindeki gibi Osmaniye halk oyunları ekibi çalışmaları için de bu ev tahsis edilmelidir.
OSMANİYE DEDE KORKUT EVİ
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi’nin adı 7 Ocak 2001 tarihinde Osmaniye’ye gelen Dr. Devlet Bahçeli Bey tarafından verilmiştir. Üniversitenin adı ile uyumlu olarak tecilli bir ev Dede Korkut Evi olarak düzenlenmelidir. Halkla Üniversitenin kaynaşması için bu evde Dede Korkut hikâyeleri başta olmak üzere yerel hikâyeler, Gavurdağı efsaneleri ile Türk dünyası kültüründen örnekler sergilenmelidir.
Hatta bu ev Osmaniye’nin geleneksel çocuk oyunlarının tanıtılması için de uygun hale getirilmelidir.
Osmaniye’de başarılı öğrenciler bu evde ödüllendirilmelidir.
OSMANİYE BELA BARTOK EVİ
Dünyaca ünlü Macar Müzikolog Bela Bartok, Türk ve Macar müziği arasındaki benzerliği araştırmak için Türkiye'ye davet edilmiş, o da İran ve Arap kültürlerinden etkilenmemiş “göçebe halkın yaşadığı” Osmaniye’yi 22–23–24 Kasım 1936 tarihlerinde 3 gün incelemiş, Osmaniye merkezden (5 türkü), Gebeli’den (1 türkü), Çardak’tan (15 türkü, 2 oyun havası), Tüysüz’den (11 türkü) ve Düziçi’nden (2 türkü 1 oyun havası) olmak üzere toplam 34 Türkü ve 3 Oyun havası derlemiştir.
Osmaniye Valiliğinin desteği ile Osmaniye Folklor Araştırma Derneği tarafından 2014 yılında “Karacaoğlan’dan Bela Bartok’a” adıyla düzenlenen sempozyumda, Macaristan Büyükelçiliğinin talebi üzerine Cebelibereket Kültür Merkezi’nde bir salon Bela Bartok Evi haline getirilmiştir. Ama maalesef Cebelibereket Kültür Merkezi’ndeki Bela Bartok Evi
yeterli ilgiyi görmemiştir.
Tescilli bir ev restore edilerek Bela Bartok Evi adıyla yeniden düzenlenmeli, Bela Bartok sergisi bu eve nakledilmelidir.
Bela Bartok Evi, Korkut Ata Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi ile işbirliği içinde çağdaş sanat etkinlikleri için de bir sergi salonu haline getirilmelidir.
Türk dünyasındaki çağdaş sanat etkinlikleri de bu evde sergilenmelidir.
OSMANİYE YEMEKLERİ EVİ
Osmaniye yemekleri geleneksel damak tadımızı yaşatsa da maalesef çok etkin olarak işletmeye açılmış değildir. Kimi Osmaniyeli hanımlar yaptıkları yerel yemekleri evlerinde kendi usullerince pazarlamak gayretindedir.
Bu yemekler içinde coğrafi işaret almış olanlar da vardır.
Tescilli bir ev lokanta olarak düzenlenmeli, bu evde belediye tarafından yerel yemekleri yapmayı bilen yetenekli hanımlar görevlendirilmelidir.
Hatta bu lokantadaki görevliler yazları Zorkun Yaylası Şenliktepe’deki tesis ile koordineli olarak hizmet vermelidir.
Belediye desteği ile çıkarılan bu yemekler, diğer lokantalara göre daha ekonomik olacağı için halk tarafından da tercih edileceği düşünülmelidir.
OSMANİYE EVİ OTELİ
Tescilli bir ev butik otel olarak düzenlenmelidir.
Bu otel çalışanları da Belediye tarafından görevlendirilmelidir. Hatta bu ev yazları Zorkun Yaylası Şenliktepe’deki tesis ile koordineli olarak işletilmelidir.
Osmaniye Yemekleri Evinden ve Butik Otelden elde edilecek gelir ile hem kültürel çalışmalar desteklenmelidir.
SONUÇ
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tescil edilen bu evler Osmaniye kültürünün hafıza mekânı yerlerdir ve birer hazine değerindedir.
Adana/Seyhan Caddesinde, Kahramanmaraş/Bahtiyar Sokak’ta, Gaziantep/Bey Mahallesinde, Kilis/Canbolat Mahallesinde bulunan tescilli evler böylece korunmakta ve kent kültürünün yaşatılmasına hizmet etmektedir.
Tescilli evlerin korunması ve yaşatılması zaten yasal bir mecburiyettir.
Tescilli evlerin korunması için hazırlanan rölöveleri, restitüsyon ve restorasyon projeleri Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından maddi olarak desteklenmekte, 2005 yılından itibaren de Emlak Vergilerinde Eski Eser Onarımına Katkı Payı olarak ödenen %10 kesintilerle bu eserlerin korunmasına katkı verilmektedir.
Ayrıca; Adana’da Devlet Senfoni Orkestrası, Mersin’de Devlet Opera ve Balesi gibi Osmaniye’de de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ait Devlet Halk Müziği Korosu olması beklentimizdir.
