Muşeg Seropyan, Kozan Katogikosluğunda görevli papazdır.
Osmaniye (Cebel-i Bereket Mutasarrıflığı) ve Dörtyol Ermeni Delegesi (murahhası) Episkopos Mrg. Muşeg (Moucheg), Marhasa (Baş Papaz) Muşeg Serobyan gibi din adamlarının sayesinde Adana Vilayetinde, Mersin, Cebelibereket ve Kozan Sancaklarında teşkilatlandılar.
Din adamı olduğunu unutan Muşeg, Adana ile Bahçe ve Osmaniye başta olmak üzere uğradığı her şehirde, her kilise de her toplantıda heyecanlı vaazlar vererek, siyasi konuşmalar yaparak halkı silahlandırmaya ve isyana çağırmıştır.
“Boş bulunmayın, silah tedarik edin! Hürriyetten istifade ederek silahlanınız. Kendimizi muhafaza etmek için silahlanmak lazımdır. Fakir olanlara zenginler silah tedarik etsin. Her taraf ayaklanacak ve Avrupa bizi muhafaza edecektir. Siz 12 saatlik bir mukavemet için hazırlık görünüz!”
“Olur ki müstebitler hücum eder, silah alın, hazırlık görün! Bakın ben reis-i runahi olduğum halde 2 revolverim vardır.”(Cezmi Yurtsever, Müftüyü İdam Ettiler, Ekrem Mat. Adana-2013, M.Akif Terzi, age)
Papaz Muşeg, sosyal ve siyasi yönden de etkili bir din adamıdır.
Devletin etkili ve yetkili makamlarında güçlü adamları vardır. Mutasarrıflığın Tahrirat Kâtibi Fanizade Ali İlmi Efendi, İskenderun'da İngiliz Konsolosu Katoni, Yumurtalık'ta Mahmut Bedros Paşa, İslâhiye'de Jandarma Çavuşu Mehmet Çavuş, Muşeg'in casuslarıdır. Adana Savcısı Gökdereliyan Çallıyan, Kozan mebusu Hamparsum Boyacıyan, önce Sultan Abdülhamit'in İçişleri Bakanı (Dâhiliye Nazırı) sonra da Sultan Reşat'ın Sadrazamı olarak görev yapan Türkiye'de ilk olarak “İştirakiyyun Fırkası” kuran Hüseyin Hilmi Paşa da onun adamıdır.
Mehmet Asaf Beyden önceki Mutasarrıfı Mahmut Nedim beyi görevden aldırmıştır.
Haçın'da, Zeytun'da ve Akbez'de üs kuran Ermeniler Çukurova'da “Kilikya Ermeni Devleti” kurma hayali ile örgütlenmişlerdir. Ermenilerin elebaşı Papaz Muşeg “Olur ki müstebitler hücum eder, silah alın, hazırlık görün! Bakın ben reis-i runahi olduğum halde 2 revolverim vardır” diyerek kilisede tabancalarını teşhir etmiş, ahaliyi İslamlar aleyhine bir fikr-i fesat ile silahlanmağa sevk etmiştir. Muşeg demiştir ki; “Her taraf ayaklanacak ve Avrupa bizi muhafaza edecektir. Siz 12 saatlik bir mukavemet için hazırlık görünüz!” (M.Akif Terzi, age)
Sultan Abdülhamit Han'ın tahttan indirilmesi için İstanbul'da çıkan 31 Mart isyanından bir gün sonra 14 Nisan 1909'da Adana'da isyan çıkmıştır.
Adana isyanı Cebelibereket Sancağına da sıçramıştır. (Mehmet Asaf, 1909 Adana Ermeni Olayları ve Anılarım, TTK yy. Ank-1982 (Haz. İsmet Parmaksızoğlu)
13 gün süren isyanda Adana Vilayeti dâhilinde Müslümanlardan 1924 Ölü, 533 Yaralı, Ermenilerden 1.455 Ölü, 382 Yaralı olduğu belirtilmiştir.
Osmaniye'de Müslümanlardan 76 ölü, 27 Yaralı, Ermenilerden, 160 Ölü, 19 Yaralı vardır.
İsyanın acısı dinmeden kurulan Sıkıyönetim Mahkemesi'nde Adana'da 30, Cebelibereket'te 17 Türk idam edilmiştir 18 Aralık 1909 gecesi İdam edilmiştir. İdam edilenlerden birisi de Bahçe Müftüsü İsmail Hakkı Efendi'dir. Papaz Muşeg Fransa'ya kaçmış veya kaçırılmıştır.
Bilindiği gibi Fransızların işgalinde tekrar gelen Papaz Muşeg Adana'da 13 Mart 1920 günü evinde yaptığı bombalar infilak edince yandaşları ile birlikte paramparça hale gelmiştir.
27 Nisan 1909'da Sultan Abdülhamit tahttan indirilmiştir.
Ermeni isyanından sonra “Cebelibereket Sancağı'nın merkezi olan Erzin Karyesi vüsat bir noktada olmakla beraber şerait-i ümran ve terakkide gayr-i haiz bulunduğu cihetle Merkez-i Liva'nın oradan Osmaniye Kazası mevkiine nakli ve Dörtyol mahallinin ehemmiyetine binaen kaza-i mezkur için merkez ittihazı” ile 22 Aralık 1909'da Sancak Merkezi Osmaniye'ye nakledilmiştir.(M. Terzi, A. Ergün, age, Dörtyol)
ERMENİ İSYANI
İsmet İpek
Yorumlar