Hanehalkı Bütçe Araştırması'nın 2023 yılı sonuçlarına göre, Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 23,9 ile konut ve kira harcamaları aldı. Ulaştırma harcamaları yüzde 21,9 ile ikinci sırayı, gıda ve alkolsüz içecek harcamaları ise yüzde 20,6 ile üçüncü sırayı aldı.
En Düşük Harcama Sigorta ve Finansal Hizmetlere
Toplam tüketim harcamaları içinde en düşük payı alan kalemler ise yüzde 0,8 ile sigorta ve finansal hizmetler, yüzde 1 ile eğitim hizmetleri ve yüzde 1,9 ile eğlence, spor ve kültür harcamaları oldu.
Aylık Ortalama Tüketim Harcaması
Hanehalklarının tüketim harcamalarını karşılaştırılabilir hale getirmek amacıyla eşdeğer fert başına tüketim harcaması kullanılıyor. Aylık ortalama tüketim harcaması hanehalkı başına 24 bin 383 TL, eşdeğer fert başına ise 12 bin 521 TL olarak tahmin edildi.
Gelir Kaynağına Göre Harcama Dağılımı
Temel gelir kaynağı maaş, ücret ve yevmiye olan hanehalkları, ulaştırma harcamalarına yüzde 22,8, konut ve kira harcamalarına yüzde 22,2, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına ise yüzde 18,9 pay ayırdı. Müteşebbis geliri olan hanehalklarında ise ulaştırma harcamalarına yüzde 27,3, konut ve kira harcamalarına yüzde 19,7, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 19,5 pay ayrıldı.
Gelire Göre Harcama Kalıpları
En düşük gelir grubunda yer alan hanehalkları, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 36,6, konut ve kira harcamalarına yüzde 29,2, ulaştırma harcamalarına yüzde 8,8, mobilya ve ev eşyası harcamalarına ise yüzde 5,4 pay ayırdı. En yüksek gelir grubunda yer alan hanehalkları ise ulaştırma harcamalarına yüzde 28,3, konut ve kira harcamalarına yüzde 21, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 14,5, lokantalar ve konaklama hizmetlerine ise yüzde 6,9 pay ayırdı.
Tek Kişilik Haneler Daha Fazla Konut ve Kira Harcaması Yapıyor
Hanehalkı büyüklüğüne göre tüketim harcamalarının dağılımına bakıldığında, tek kişilik haneler konut ve kira harcamalarına yüzde 31,8, ulaştırma harcamalarına yüzde 18,7, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına ise yüzde 16,3 pay ayırdı. Buna karşılık, 7 ve daha fazla kişilik hanehalkları, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına yüzde 30,2, konut ve kira harcamalarına yüzde 19,9, ulaştırma harcamalarına ise yüzde 14,9 pay ayırdı.
2023 yılı verileri, hanehalklarının harcamalarında konut ve kira giderlerinin ağırlıklı bir yer tuttuğunu gösteriyor. Tek kişilik hanelerin, büyük hanelere göre konut ve kira harcamalarına daha fazla bütçe ayırdığı gözlemlendi.
Harcama Kalıplarındaki Farklılıklar
TÜİK'in verilerine göre, hanehalklarının harcama kalıpları, gelir kaynaklarına ve hane büyüklüğüne göre önemli farklılıklar gösteriyor. Maaş ve ücret geliriyle geçinen haneler, ulaştırma ve konut harcamalarına daha fazla bütçe ayırırken, müteşebbis geliri olan haneler ulaştırma harcamalarına daha yüksek pay ayırıyor.
Düşük gelirli hanelerin, yüksek gelirli hanelere göre gıda harcamalarına iki kattan fazla pay ayırması, gelir dağılımındaki eşitsizliği ve temel ihtiyaçlara yönelik harcamaların önceliğini ortaya koyuyor. En düşük gelir grubundaki haneler, gelirlerinin büyük bir kısmını temel ihtiyaçlara harcarken, en yüksek gelir grubundaki haneler daha çeşitli harcama kalemlerine yöneliyor.
Eşdeğer Fert Başına Harcama
Eşdeğer fert başına yapılan tüketim harcaması hesaplamaları, hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonunu dikkate alarak hanelerin harcamalarını karşılaştırılabilir hale getiriyor. Aylık ortalama tüketim harcaması hanehalkı başına 24 bin 383 TL olarak belirlenirken, eşdeğer fert başına düşen harcama 12 bin 521 TL olarak tahmin edildi. Bu veriler, hanehalklarının genel harcama düzeylerini ve tüketim alışkanlıklarını anlamak açısından önemli bir gösterge.
Sonuç
TÜİK'in 2023 yılı Hanehalkı Tüketim Harcaması verileri, Türkiye genelinde hanehalklarının harcama kalıplarını ve önceliklerini detaylı bir şekilde ortaya koyuyor. Konut ve kira harcamalarının en yüksek payı aldığı, ulaşım ve gıda harcamalarının da önemli bir yer tuttuğu görülüyor. Gelir düzeyine göre harcama dağılımlarındaki farklılıklar, gelir dağılımındaki eşitsizliği gözler önüne sererken, tek kişilik ve kalabalık hanelerin harcama öncelikleri de belirgin bir şekilde farklılaşıyor. Bu veriler, hanehalklarının ekonomik durumu ve tüketim alışkanlıkları hakkında önemli bilgiler sunuyor.
