6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler, Türkiye'nin güneydoğusundaki 11 ili etkisi altına aldı ve büyük bir felaket yarattı. Depremin iş gücü piyasasında yarattığı değişiklikler, afetler sonrası iş gücüne yönelik risk yönetiminin önemini bir kez daha gözler önüne serdi.
Depremin İş Gücü Üzerindeki Yıkıcı Etkileri
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından yapılan araştırmalara göre, depremler sonucunda 150 binden fazla iş yeri kullanılamaz hale geldi ve yaklaşık 658 bin çalışan geçim kaynaklarını kaybetti. Depremden etkilenen illerde 4 milyonu aşkın çalışan yaşıyor ve bunların büyük çoğunluğu tarım, imalat sanayi, ticaret ve diğer düşük katma değerli hizmet sektörlerinde çalışıyor.
Deprem bölgesinde etkiler özellikle şu illerde belirginleşti:
- Hatay: Çalışan nüfusun yüzde 40’ından fazlası işten ayrıldı, göç etti veya hayatını kaybetti. Hatay’da tekstil, inşaat ve hizmet sektörlerindeki şirketlerin yaklaşık yüzde 60’ı faaliyetlerini askıya aldı.
- Kahramanmaraş: Depremin etkisiyle iş gücü piyasasında büyük kayıplar yaşandı.
- Malatya: İş gücü ve iş yeri kayıpları ciddi boyutlara ulaştı.
- Adıyaman: Deprem sonrası iş yeri sayısında büyük azalmalar gözlendi.
- Gaziantep: İnşaat ve toptan-perakende ticaret sektörlerinde önemli oranda kayıplar yaşandı.
- Adana: İş gücü piyasasında daralmalar yaşandı.
- Osmaniye: Deprem bölgesindeki iş gücü ve iş yeri kayıpları bu ilde de etkili oldu.
- Kilisin: Çalışan sayısında azalmalar yaşandı.
- Sanlıurfa: Deprem sonrası iş gücü piyasasında yaşanan değişimler dikkat çekti.
- Diyarbakır: İş gücü piyasasında daralmalar gözlemlendi.
- Elazığ: İş yeri ve iş gücü kayıpları yaşandı.
TEPAV tarafından gerçekleştirilen araştırmalara göre, depremin etkilediği illerde sigortalı çalışan sayısı 3.1 milyon kişiye ulaşıyor ve bu da toplam istihdamın yaklaşık yüzde 12’sini oluşturuyor. Deprem bölgesindeki iş gücü kaybı, nitelikli iş gücü açısından büyük bir sorun oluşturdu. TEPAV’ın raporuna göre, Adıyaman, Hatay, Malatya ve Kahramanmaraş’taki iş yeri sayısında yüzde 30’dan fazla bir azalma yaşandı.
Sürdürülebilir İstihdam ve Risk Yönetimi
Sürdürülebilir istihdam, çalışanların sağlık ve refahını korurken sürekli olarak verimli çalışmasını sağlamak anlamına geliyor. Depremin ardından bu kavram, afetler öncesi ve sonrası istihdamın devamını sağlamak açısından büyük önem taşıdı. Ancak, yapılan araştırmalar, birçok işletmenin bu konuda yeterli planlamaya sahip olmadığını gösterdi.
Afet sonrası iş gücü piyasasında yaşanan köklü değişimler, hem işsizlik hem de göç nedeniyle dengelerin tamamen değişmesine neden oldu. Uzmanlar, iş sürekliliği planlarının yetersizliğine dikkat çekiyor. Özellikle büyük işletmelerin, afet senaryolarını dikkate alarak iş sürekliliği planlarını hazırlamaları gerektiği vurgulanıyor.
Dünyadaki Uygulamalar ve Türkiye’nin Durumu
Uluslararası uygulamalar, büyük sanayi tesislerinin afetler sonrasında hem çalışanlar hem de aileleri için konteyner kentler kurarak yaşam alanları oluşturduğunu gösteriyor. Bu tür önlemler, çalışanların ve ailelerinin göçünü engellerken, tesislerin çalışma hayatına daha hızlı dönmesini sağlıyor. Türkiye’de ise bu tür planların çoğu işletmede mevcut değil ve yasal zorunluluk bulunmuyor.
Uzmanlar, Türk yasalarına göre iş sürekliliği planlarının zorunlu olmadığını, ancak büyük işletmelerin kendi inisiyatifleri doğrultusunda bu tür planları hayata geçirmeleri gerektiğini vurguluyor.
6 Şubat depremlerinin iş gücü üzerindeki etkileri, afetlerin iş gücü risk yönetimi ve sürdürülebilir istihdam kavramlarını ne denli önemli hale getirdiğini gösterdi. Afetler sonrası iş gücü piyasasının toparlanması için, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde daha etkili stratejilere ihtiyaç duyulmakta. İşverenlerin, iş sürekliliği planlarını acil durum senaryolarını dikkate alarak hazırlamaları ve uygulamaları, gelecekteki afetlerin etkilerini minimize edebilir.
