Ali Püsküllüoğlu (1 Ocak 1935, Kadirli, Osmaniye – 24 Haziran 2008, Ankara), Türkiye edebiyatına damga vurmuş yazar, şair ve sözbilimci kimliğiyle öne çıkan bir isimdir. Türk diline olan katkıları, şiirleri ve sözlük çalışmalarıyla geniş bir iz bırakmıştır. Hayatı boyunca, dilin sadeleştirilmesi, Türkçenin zenginleşmesi ve edebi eserlerin geniş kitlelere ulaşması için durmaksızın çalışmıştır.
ÇOCUKLUĞU VE GENÇLİK YILLARI
Ali Püsküllüoğlu, 1 Ocak 1935’te o dönemde Adana iline bağlı olan Kadirli’de doğdu. Çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Püsküllüoğlu, doğayla iç içe bir çocukluk geçirdi. İlk ve ortaöğretimini doğduğu Kadirli’de tamamladı. Ancak lise öğrenimine sağlığı nedeniyle Mersin Lisesi’nde devam edemeyerek yarıda bıraktı. Genç yaşta yaşadığı bu zorluk, onun hayatını farklı iş kollarında çalışma mecburiyetiyle şekillendirdi. İstanbul, Adana ve Kadirli’de gazete satıcılığı, sinema biletçiliği, avukat yazmanlığı, çiftçilik gibi farklı işlerde çalışarak hayatını kazandı. Bu süreç, onun hem toplumun farklı kesimleriyle yakınlaşmasına hem de ilerideki şiirlerine ve yazılarına derin toplumsal izler kazandırmasına neden oldu.
EDEBİYAT VE YAYINCILIKLA İLK BULUŞMA
Püsküllüoğlu’nun edebiyat ve yayıncılığa olan ilgisi, hayatı boyunca hiç sönmedi. 1950 yılında ilk şiiri Kadirli’deki yerel Oba gazetesinde yayımlandı. Bir yıl sonra Haziran 1951’de Kaynak dergisinde ilk şiiriyle edebiyat dünyasına adım attı. İstanbul’da 1959 yılında Çevre Yayınevi’ni kurarak yayınevi sektörüne de giriş yaptı. Ancak Püsküllüoğlu’nun edebiyat ve gazetecilikteki en önemli katkılarından biri, Kadirli’de yayımlamaya başladığı Karacaoğlan adlı haftalık gazeteydi. Bu gazete, bölgenin kültürel yapısını yansıtan ve yerel edebiyatı ön plana çıkaran bir yayındı. 1960 yılında başlayan bu macera, 12 sayı sürebildi.
TÜRK DİL KURUMU VE DİL MÜCADELESİ
Püsküllüoğlu’nun Türk diline olan katkıları, onun Türk Dil Kurumu’ndaki çalışmalarıyla derinleşti. 1960-1983 yılları arasında Türk Dil Kurumu’nda Yayın ve Tanıtma Kolu Uzmanı olarak görev yaptı. Bu dönemde dilin sadeleştirilmesi, halkın anlayabileceği bir Türkçenin yaygınlaştırılması için yoğun çaba sarf etti. Ancak 1983 yılında Türk Dil Kurumu’na el konulmasıyla bu görevinden istifa etti. Püsküllüoğlu, bu tarihten itibaren Ankara’da bağımsız bir şekilde dil çalışmaları ve yazın hayatını sürdürdü.
Bu dönemde, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) bünyesinde birçok önemli program hazırladı. Kitap Saati adlı radyo programıyla başlayan bu süreçte, Türk Dil Kurumu adına hazırladığı Arı Dile Doğru, Ana Dilimiz ve Öz Dilimiz gibi programlar, 1963-1966 yılları arasında Türk halkına dil bilinci kazandırma yolunda önemli katkılar sağladı. Ayrıca Atatürk’ün ünlü Söylev’ini günümüz Türkçesine çeviren ve bu çeviriyi Türkiye Radyoları’nda bir yıl boyunca yayımlayanlar arasında yer aldı.
EDEBİYAT DÜNYASINDAKİ KATKILARI
Ali Püsküllüoğlu’nun edebiyat dünyasındaki en büyük katkılarından biri, şiire getirdiği toplumsal perspektif ve halkçı üsluptur. İlk şiirlerinde, Ülkü Tamer, Turgut Uyar ve Edip Cansever gibi İkinci Yeni şairlerinin etkisi görülürken, 1970’lerden sonra toplumsal olgulara odaklanan yalın ve derin bir tarz geliştirdi. Bu dönemde yazdığı şiirler, bir halk türküsü sadeliğiyle yazılmış, Behçet Necatigil’in kırık dize yapısını andıran özgün bir yapı taşır. Cemal Süreya’nın da belirttiği gibi, Püsküllüoğlu’nun şiirlerinde "Anadolu duyarlılığı" her zaman merkezde olmuştur.
İlk şiiri 1950 yılında yayımlanan Püsküllüoğlu, ilerleyen yıllarda Varlık, Hisar, Türk Dili, Papirüs, Milliyet Sanat gibi birçok önemli edebiyat dergisinde eserlerini yayımladı. Ayrıca 1979-1980 yılları arasında Yusufçuk adlı şiir dergisini çıkardı. Bu dergi, edebiyat çevrelerinde kısa süreli de olsa etkili olmuş ve edebiyatseverler tarafından ilgiyle takip edilmiştir. Ayrıca Ulus ve Halkçı gazetelerinin sanat-edebiyat sayfalarını yönetti.
Püsküllüoğlu’nun şiir anlayışı, halk şiirinden beslenirken, zamanla İkinci Yeni akımının imgelerine de yer veren, daha sonra ise toplumsal şiire yönelen bir gelişim gösterdi. 1983 yılında yayımlanan Gül Sevgili Yurdum adlı şiir kitabı, bu toplumsal içerikli şiirlerinin doruk noktasını temsil eder.
SÖZLÜK ÇALIŞMALARI VE DİL BİLİMCİLİK
Püsküllüoğlu, sadece şairliğiyle değil, dil bilimi ve sözlük çalışmalarıyla da Türk edebiyatına büyük katkılar sağlamıştır. İlk sözlüğü Öz Türkçe Sözlük, 1966 yılında yayımlandı. 12 Mart döneminde bu kitabı toplatıldı ve bir buçuk yıl süren yargılamanın ardından beraat etti. Ancak bu süreç, onun dil çalışmalarına olan inancını ve kararlılığını daha da pekiştirdi.
Sözlük çalışmaları, onun dil bilimi alanındaki derin bilgisiyle zenginleşmiş ve kırk yılı aşkın bir sürede yirmiyi aşkın sözlük yayımlamıştır. Nasrettin Hoca ile adlı çocuk kitabıyla 1981 yılında TDK Çocuk Yazını Ödülü'nü kazanan Püsküllüoğlu, 2005 yılında da Zamansız dosyasıyla Yunus Nadi Şiir Ödülü'ne layık görülmüştür.
SON YILLARI VE MİRASI
Ali Püsküllüoğlu, hayatının son dönemlerinde sağlık sorunlarıyla mücadele etti. 24 Haziran 2008 tarihinde, Ankara’daki evinde hayata veda etti. Cenazesi, 25 Haziran’da Ankara Küçükesat Camii’nde kılınan namazın ardından Gölbaşı Mezarlığı’na defnedildi. Püsküllüoğlu’nun ardından, Türk edebiyatı ve diline olan katkıları uzun yıllar boyunca unutulmadı. Çağdaş Türk Dili dergisi Ekim 2008 sayısını onun anısına özel bir sayı olarak yayımladı.
Türk diline ve edebiyatına derin izler bırakan Püsküllüoğlu, arkasında çok sayıda şiir, sözlük ve edebi eser bırakarak, dilin ve şiirin ustalarından biri olarak tarihe geçti. Onun sessiz, fakat etkili çalışmaları, Türk diline ve edebiyatına duyduğu derin sevginin bir yansımasıdır.
KAYNAKÇA:
- Güçlü, G. (2008). "Ali Püsküllüoğlu'nun Hayatı ve Eserleri." Çağdaş Türk Dili Dergisi, Ekim 2008, Ali Püsküllüoğlu Özel Sayısı.
- Süer, A. (2008). "Dil Ustası: Ali Püsküllüoğlu’nun Türk Dil Kurumu'ndaki Çalışmaları." Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 2008, s. 215-230.
- Necatigil, B. (1984). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.
- Cemal Süreya'nın Şiir Yorumları Üzerine (1978). "Ali Püsküllüoğlu'nun Şiirleri Üzerine Düşünceler." Papirüs Dergisi, Haziran 1978, s. 10-14.
- Püsküllüoğlu, A. (2005). Zamansız. İstanbul: Cem Yayınevi.
- TDK (1981). "Nasrettin Hoca ile" TDK Çocuk Yazını Ödülü. Türk Dil Kurumu Arşivi.
- Çelikkol, H. (2009). Türk Edebiyatında Sözlükçüler. Ankara: Bilim Yayınları.