Cumhuriyetin 100’üncü yılını tamamlamak üzere olduğumuzu belirten Çandır, “Yüce Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının mirası ve torunlarımızın emaneti cumhuriyetimizin nice yüzyıllarda payidar kalması dileği ve duası ile sözlerime başlamak istiyorum” dedi. Çandır, Pençe-Kilit Harekatı bölgesinde soysuz teröristlerin saldırısını kınarken, saldırıda şehit olan 12 askere Allah’tan rahmet, acılı ailelerine ve Türk milletine sabır, yaralı askerlere ise acil şifa diledi.
Antalya’nın 2023 yılı için ekonomik hedeflerinin 2022 yılından ve ülke ortalamasından daha yüksek bir performans göstermek üzerine kurulduğunu hatırlatan Başkan Çandır, “Özellikle tarımsal üretim ve ticarette bu hedeflerimizi daha detaylı belirlemiştik. Çünkü 2022 yılında ülkemiz ortalamasının ekonomide 4 kat ve tarımda ise 3 kat üzerinde büyümüştük. 2023 yılı sonuna geldiğimizde 9 aylık ekonomik rakamlar ülkemiz geneli için açıklandı. Her ne kadar il düzeyindeki büyüme rakamları henüz açıklanmamış olsa da elimizde tahmin yapabilmek için öncü göstergeler, tahmin modelleri ve yaşadıklarımız bulunmaktadır” dedi.
Çeyrek dönemler halinde açıklanan 9 aylık büyüme rakamlarının, nispi olarak 2022 yılından daha yavaş bir büyüme rotasına girildiğini gösterdiğini kaydeden Çandır, “2023 yılı 9 ayında ekonomimiz yüzde 4,6 büyüdü. Son 3 ayda bu büyümeye yakın bir büyüme sağlarsak yılı, yüzde 4,5 civarında bir büyüme ile kapatacağımız iyimser beklentisine sahibiz. Ancak yaşanan gelişmelere baktığımızda daha düşük bir son çeyrek büyümesi muhtemeldir” değerlendirmesinde bulundu. Çandır, sektörlerin büyümeye katkılarına dikkat çeken Çandır, “26 yıllık ortalaması yüzde 5 olan vergi büyümesi yaklaşık 3 kat yükselerek 9 ayda yüzde 14,5 yükselmiştir. Diğer taraftan 26 yıllık ortalaması yüzde 5,4 olan hizmet sektörünün büyümesi 9 ayda yüzde 7,7’nin üzerinde gerçekleşmiştir. Ancak çeyrek dönemler itibariyle yüzde 12,1’den yüzde 6,8’e ve 3. çeyrekte de yüzde 4,3’e gerileyen bir büyüme trendi dolayısıyla son çeyrek için yüzde 5 civarında bir büyüme beklemekteyiz. Yılsonu itibariyle de ortalamaya yakın bir büyüme tahminimiz bulunmaktadır” diye konuştu.
Tarım küçüldü
Tarım sektörünün 2023 yılının ilk 9 ayında yüzde 0.7 küçüldüğüne dikkat çeken Çandır, şunları kaydetti:
“26 yıllık ortalama olan yüzde 2’lik büyümeye göre aşırı kötü bir performans göstermiş durumdayız. Diğer taraftan 2020 yılı tarımsal milli gelirin de reel olarak yüzde 1.5 gerisindeyiz. Ülkemiz geneli için tarım sektörü 2023 yılı 9 ayı bu rakamlarla geçerken yaşadıklarımız ve tahminlerimizle Antalya için diyebiliriz ki ülke ortalaması civarında bir performansa sahibiz. Yani yılı büyük ihtimalle sıfır büyümeye yakın tamamlayacağız. Tarım sektörümüzün 2021 yılından bu yana sürekli olarak küçülme ya da düşük büyüme sarmalına girdiğini söyleyebiliriz. Kentimiz tarım performansı ise ülke ortalamasının bir miktar üzerinde seyretmiştir. Ancak genel ekonomiden kopuk bir şekilde düşük kalması, yapısal ve cari sorunlarımızın çözülememesinden kaynaklanmaktadır. Bu sorunların giderilmesine yönelik çözüm önerilerimizi ve taleplerimizi 2024 yılında da her ortamda sözlü ve yazılı olarak ifade etmeye devam edeceğiz.”
“İyi turizm sezonu tarıma olumlu yansıdı”
Antalya’nın 2022 ile 2023 tarımsal üretim ve ticaretini değerlendiren Başkan Ali Çandır, “2023 ’de zeytin haricinde rekolte yüksek oldu, iklim değişikliğinin etkisi arttı, hastalık ve zararlı popülasyonun yükseldi ve kalite düştü, üretimde kullanılan tohum, enerji, gübre, zirai ilaç, veteriner hizmetleri, yem gibi girdi kalemlerinde ise ciddi artışların yaşandı" dedi. Tarımsal üretim ve ticarette çalışacak işçi bulmanın her geçen gün zorlaştığına işaret eden Çandır şöyle devam etti:" Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri öncesi piyasanın durağanlaştığı, seçimler sonrasında ise finansmana erişimin zorlaştığı ve maliyetinin arttığı, ihracatta vize probleminin arttığı, döviz kurunun maliyetlerle karşılaştırıldığında düşük kaldığı, domates ve zeytinyağında kısıtlamaların görüldüğü, rekabetin yükseldiği, Bulgaristan’dan geçişlerde yaşanan sorunların devam ettiği, iç piyasada artan et fiyatlarına ithalatla çözüm aradığımız, bir yıl olmuştur”. Çandır, yaşanan olumsuzluklara rağmen turizm sezonunun iyi gitmesinin tarım ve gıda sektörüne olumlu etkisine de dikkati çekti.
Çiftçilere ÇKS hatırlatması
Çiftçi Kayıt Sistemi mevzuatında yapılan değişiklikle mülkiyet kaynaklı sorunlar nedeniyle kayıt yapılamayan tarımsal alanların kayıt altına alınmasının olumlu etki sağlayacağını söyleyen Ali Çandır, “Tarımsal desteklerden yararlanmak isteyen çiftçilerin 2 Ocak 2024 tarihine kadar tarım müdürlüklerine ÇKS kaydı için başvurmaları gerektiğini buradan hatırlatmak isterim” dedi. Şimdiye kadar 42 ili kapsayan Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu hibelerinin 2024 yılından itibaren 81 il kapsamına yayılacağını belirten Çandır, Antalya’nın da bu hibe programlarından faydalanabileceğini söyledi.
2023 yılı içerisinde tarımsal üretimin planlanması ve sözleşmeli üretim sistemiyle ilgili mevzuat düzenlemelerinin hayata geçirildiğini kaydeden Çandır, düzenlemenin tarıma ve üreticilere fayda getirmesini diledi. Çandır, “Uygulamaların etki analizlerinin mutlaka sağlıklı biçimde yapılarak sektörümüzle paylaşılmasını bekliyoruz. Diğer taraftan temel tarımsal politikaların sürdürülebilir nitelikte oluşturulması için şart gördüğümüz genel tarım sayımının gerçekçi ve kapsayıcı olarak uygulamaya konmasını beklemekteyiz” dedi.
Borsa 2023’te de durmadı
Antalya Ticaret Borsası olarak 2023 yılını, meclis üyeleri, meslek komiteleri ve üyelerin katkılarıyla çalışarak ve üreterek tamamladıklarını söyleyen Başkan Ali Çandır, yapılan çalışmaları özetledi. Borsa olarak, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği çatısı altındaki her oda/borsa gibi, depremden etkilenen yurttaşların yanında olduklarını kaydeden Çandır, ” Elde ettiğimiz sonuçları kamuoyumuzla ve ilgili kurumlarla paylaştık” dedi. Antalya Gazeteciler Cemiyeti ile birlikte Türkiye’de ilk olan, "Tarım Muhabirliği" eğitimini düzenlediklerini, domates ihracatının kısıtlanması kararı ve "Tarımsal Üretimin Planlanması Hakkında Yönetmelik Taslağı" ile ilgili Antalya Tarım Konseyi paydaşlarıyla toplantılar düzenleyerek görüş ve önerilerini dile getirdiklerini ve girişimlerde bulunduklarını, Meclis ve Yönetim Kurulu Üyeleriyle sektörel fuarlara katılarak üyelerin ticaretine katkıda bulunduklarını anlatan Çandır, Yaş Meyve Sebze İhracatının Geliştirilmesi UR-GE Projesi kapsamında Litvanya, Letonya ve Estonya’ya, Kesme Çiçek İhracatının Geliştirilmesi UR-GE Projesi kapsamında ise Kolombiya’ya inceleme heyeti gönderdiklerini hatırlattı.
Antalya Tarım Konseyi ile birlikte düzenledikleri "Uluslararası İnteraktif Keçiboynuzu E-Çalıştayı" ve "Antalya Tarımında Kuraklık ve Su Kullanımı" paneline sektör paydaşları ve uzmanlar katıldı. 1. ve 2. Meslek Komiteleri üyeleriyle ile Konya ve Polatlı ticaret borsalarına teknik ziyaret gerçekleştirdiklerini, TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu başkanlığında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı ziyaret ederek, iş dünyasının sorunlarını ve taleplerini ilettiklerini, Türkiye Tohumcular Birliği ve Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği ile 2026 Asya Pasifik Tohumcular Birliği Tohumculuk Kongresi’nin Antalya’da düzenlenmesine yönelik protokol imzaladıklarını, 12. YÖREX Fuarı’nı 2-5 Kasım tarihlerinde düzenlediklerini kaydeden Çandır, aylık olarak “Yaş Meyve Sebze ve Domates Endeksi” ile ihracat ve tarımsal enflasyon değerlendirmelerimizi kamuoyu ve üyelerimizle paylaşmaya devam ettiklerini, Borsa’da ağırladıkları yerli ve yabancı heyetlerle işbirliği imkanlarını değerlendirdiklerini, tecrübe paylaşımında bulunduklarını anlattı.
Antalya Valisi Hulusi Şahin’in katılımıyla Antalya Tarım Konseyi ve Konsey Danışma Kurulu Birleştirilmiş Toplantısını gerçekleştirdiklerini kaydeden ATB Başkanı Ali Çandır, “Gençlerin kırsalda ve tarımda kalmaması, ara eleman sorunu, su kaynaklarının azalması, lojistik sorunlar, hal sistemi mevzuatı ve işleyişinin etkinsizliği, artan girdi maliyetleri, biyolojik ve biyoteknik mücadele yetersizliği, Bulgaristan’dan geçişlerde yaşanan sorunlar, ihracatta yaşanan kalıntı problemleri, hayvancılık, orman ürünleri, arıcılık ve iklim değişikliği konularında sorunlar ve çözüm önerileri dile getirilmiştir” dedi.
“Asgari ücret iş barışının sürdürülmesinde önemli”
Asgari ücret görüşmeleri devam ettiğini hatırlatan Çandır, “İş barışının sürdürülmesinde önemli bir yere sahip olan asgari ücret konusunun çalışanlar ve işverenler için dengeli bir seviyede belirlenmesi gerekir. Bu konuda kamu politikalarının hayati bir önemi bulunmaktadır. Yani bir taraftan gelir vergisi dilimlerinin gerçekçi düzenlemesi ile diğer taraftan da asgari ücret desteği ile işveren maliyetinin gerçekçi düzeyde tutulması konuları, kamu politikaları ile belirlenir. Eğer doğru ve gerçekçi politikalar üretilirse iş barışının sürdürülebilirliği sağlanır. Bu arada belirtmek isterim ki asgari ücret konusu, işveren taraf için hiçbir zaman asgari ücretten ibaret bir konu olmamıştır. Çünkü diğer ücretleri ve toplam maliyetleri doğrudan etkileyici unsur olmaktadır” diye konuştu.
2016 yılında brüt asgari ücretin yüzde 6’sı düzeyinde olan asgari ücret desteğinin oranının önümüzdeki dönemde de korunması gerektiğini söyleyen Çandır, “Ancak tarım sektörünün stratejik yapısı dikkate alındığında bu oran, kayıtlılığı artırmada yetersiz kalmaktadır. Eğer tarım sektörünün mali gücüne uygun bir prim ödeme sistemi sağlanırsa hem kamunun toplam faydası artacak hem de sektörde kayıtlılık oranı artacaktır” dedi.
Sürdürülebilirlik çalışmaları devam edecek
Antalya Ticaret Borsası olarak 2021 yılından itibaren sürdürülebilirliğe odaklandıklarını vurgulayan Başkan Ali Çandır, “Son üç yılda, küresel olarak ve daha belirgin bir biçimde tüm dünyayı etkileyen iklim değişikliği konusuna ve yeşil mutabakat kapsamlı faaliyetlere öncelik verdik” dedi. Çandır, tarımsal ticaret, su yönetimi, teknoloji kullanımı ve karbon ayak izi gibi konularda paneller düzenlediklerini belirtirken, “Bu etkinliklerle, sürdürülebilirlik prensiplerini sektörümüzde daha geniş bir şekilde benimsemeyi hedefliyoruz. Bilinmelidir ki, Antalya olarak iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik konularında yaşadığımız zorlukları anlamak ve çözümler üretmek zorundayız” diye konuştu.
Sürdürülebilirlik, iklim değişikliği ve yeşil mutabakata yönelik çalışmaları ve “Tarımsal Karbon Ayak İzini Hesapla” uygulamasını geliştirerek tarıma ve üyelerin kullanımına ücretsiz sunduklarını ve bu nedenle "ANSİAD-Güngör Pekşen Yeşil Dönüşüm Ödülü"ne Antalya Ticaret Borsası’nın layık görüldüğünü hatırlatan Çandır, “Borsa olarak bu kapsamlı bir ödül almaktan büyük bir onur ve gurur duyuyoruz. Bu ödülü Borsamıza layık gören kentimiz iş dünyasının en büyük sivil toplum kuruluşu ANSİAD ailesine teşekkür ediyoruz. Önümüzdeki yıl, sürdürülebilirlik, iklim değişikliği ve yeşil mutabakata yönelik çalışmalarımızı sürdüreceğiz” dedi.
2024 bütçesi oybirliğiyle kabul edildi
Ali Çandır, Borsa’nın işlem hacminin 2023 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 55 artışla 17 Milyar TL’nin üzerine çıktığını bildirdi. Denk bütçe esasına göre 2024 yılı bütçesini 40 Milyon TL olarak öngördüklerini kaydeden Çandır, bütçenin üyelere ve tarım sektörüne hayırlı olmasını diledi.
Çandır, Meclis Üyesi Ahmet Yılmaz’ın babası Mustafa Yılmaz’ın vefat ettiğini belirtirken, “Ahmet kardeşim ve kederli ailesine baş sağlığı, Mustafa Amca’mıza Allah’tan rahmet diliyorum. Mekânı cennet olsun” dedi.
Çandır, 2024 yılı için barış, bereket, mutluluk ve sağlık temennisinde bulundu.
Meclis üyeleri oybirliğiyle, ATB’nin 2024 yılı bütçesini onayladı.
Meclis’te üyeler, sektörleriyle ilgili değerlendirmelerde bulundu.
